Ngày 10 tháng 10 năm 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 45/SL thành lập Ban Đại học Văn khoa - tiền thân của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn[2]. Tuy nhiên, Nghị định của Bộ trưởng Bộ Quốc gia Giáo dục ký ngày 03 tháng 11 năm 1945 tiếp nối Sắc lệnh số 45/SL đã thay đổi danh xưng và xác định lại tên đơn vị là Trường Đại học Văn khoa.[3]

Ngày 15 tháng 11 năm 1945, lễ khai giảng đầu tiên của Trường Đại học Quốc gia Việt Nam do Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ tọa được tổ chức tại trụ sở của Đại học Đông Dương (cũ). Trường bao gồm 5 ban (Y khoa, Khoa học, Văn khoa, Chính trị Xã hội, Mỹ thuật), trong đó có Ban Văn khoa do GS Đặng Thai Mai làm Giám đốc, gồm 10 khoa được xếp thành 4 chuyên khoa: Triết lý, Việt học, Hán học, Sử ký - Địa dư học.[4][5]

Ngày 5 tháng 6 năm 1956, Chính phủ Việt Nam ra Quyết định số 2183/TC thành lập Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội trên cơ sở các trường tiền thân (Đại học Khoa học, Đại học Văn khoa, Đại học Khoa học cơ bản, Dự bị Đại học Liên khu IV), trở thành trường đại học khoa học cơ bản đầu tiên (khoa học tự nhiên - khoa học xã hội và nhân văn) tại miền Bắc Việt Nam ngay sau khi hòa bình được lập lại.[6]

Ngày 10 tháng 12 năm 1993, Thủ tướng Võ Văn Kiệt ký Nghị định 97/CP về việc thành lập Đại học Quốc gia Hà Nội, trong đó có Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn được xây dựng trên cơ sở các đơn vị đào tạo/nghiên cứu về khoa học xã hội và nhân văn của Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội.[7]

Tháng 9 năm 1995, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn chính thức được thành lập, trở thành đơn vị độc lập nằm trong Đại học Quốc gia Hà Nội. Hiệu trưởng đầu tiên của Nhà trường là GS.TS Phùng Hữu Phú (Nguyên Bí thư Đảng ủy, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội).[8]